Szczeciński Karol (1911–1995), reporter i operator filmowy.
Ur. 14 X w Łodzi, był synem Michała, majstra tkackiego i garbarskiego, oraz Józefy z Łukasiaków. Miał czworo rodzeństwa, braci: Stefana, zamordowanego przez Niemców w czasie drugiej wojny światowej, i Władysława, wywiezionego w tym czasie do Rzeszy, oraz siostry: Antoninę, zamężną Walczak, po r. 1945 robotnicę, i Stanisławę, zamężną Przybysz, tkaczkę w Łodzi.
W r. 1926 ukończył S. szkołę powszechną w Łodzi. Równocześnie trenował w Klubie Sportowym «Geyer», odnosząc lokalne sukcesy w biegach na średnich i długich dystansach oraz w boksie. Od r. 1928 uczył się w trzyletniej szkole zawodowej i praktykował w zakładzie fotograficznym brata, Władysława. Powołany w r. 1933 do służby wojskowej w 44. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych na Wołyniu, w r. 1934 ukończył szkołę podoficerską w stopniu kaprala; pozostał w służbie następny rok jako fotograf pułkowy. W r. 1935 wrócił do Łodzi; w zakładzie fotograficznym miał możliwość korzystania z kamery, czego efektem były filmy amatorskie formatu 9 oraz 16 mm. Po uzyskaniu dyplomu mistrzowskiego otworzył w r. 1937 własny zakład fotograficzny w domu, w którym mieszkał, przy ul. Wójtowskiej 4. Po ćwiczeniach w Ośrodku Wyszkolenia Rezerwy Piechoty w Różanie awansował w r. 1939 do stopnia plutonowego. W czasie okupacji niemieckiej, w r. 1940 zakład S-ego został zarekwirowany, a on sam, po nieudanej ucieczce przez Rumunię, ukrywał się przez osiem miesięcy. W kwietniu 1941 podjął pracę laboranta w łódzkiej firmie Rudolfa Kürbitza – «Foto-Kürbitz»; był tam zatrudniony do czasu wkroczenia Armii Czerwonej w styczniu 1945.
W lutym 1945 został S. pracownikiem Czołówki Filmowej WP; w Łodzi współorganizował laboratorium, a następnie kręcił zdjęcia na froncie, m.in. w zdobywanym Berlinie. Awansował w tym okresie na chorążego. Od sierpnia t.r. był przez pewien czas jedynym operatorem filmowym w Warszawie, gdzie dokumentował ruiny miasta oraz ekshumacje masowych grobów, pomordowanych na Woli i w Palmirach. W listopadzie został wysłany do Norymbergi na rozpoczynający się przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym proces przywódców III Rzeszy; przy tej okazji zarejestrował odnalezienie ołtarza Wita Stwosza przez Karola Estreichera. Po powrocie do kraju gromadził w Łodzi taśmy nadsyłane mu z kraju przez profesjonalistów i amatorów oraz własnego autorstwa; dało to początek utworzonej w r. 1951 Centralnej Agencji Fotograficznej. W kwietniu 1946 nakręcił z Władysławem Forbertem i Franciszkiem Fuchsem zdjęcia do filmu dokumentalnego „X sesja KRN” (realizacja Jerzy Bossak), w maju t.r. dokumentował ingres kardynała Augusta Hlonda na metropolię warszawsko-gnieźnieńską, a w lipcu ukończył zdjęcia do filmu „Most” (realizacja Bossak), o odbudowie w Warszawie mostu Poniatowskiego.
W r. 1947 został S. operatorem Polskiej Kroniki Filmowej (PKF). Rejestrował w Warszawie wyburzenia budynków Dworca Głównego, prace przy budowie metra, odbudowę kamienic na Starówce. Zyskał przydomek wszędobylskiego «kronikarza Warszawy». T.r. zrealizował zdjęcia do wydania specjalnego PKF: „Lody ruszyły!” Bossaka (współautorzy zdjęć Forbert i Bogusław Lambach) oraz filmu dokumentalnego „Powódź” Bossaka i Wacława Kaźmierczaka (współautor zdjęć: Forbert), który t.r. zdobył Wielką Nagrodę Międzynarodową na II Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes. Była to pierwsza powojenna nagroda międzynarodowa dla polskiej kinematografii. W r. 1948 był S. kronikarzem I Wyścigu Pokoju; przygotował wtedy jednoosobowo zdjęcia z kolarskich tras Praga–Warszawa i Warszawa–Praga. Towarzyszył następnie z kamerą Wyścigowi Pokoju przez ponad dwadzieścia lat. W r. 1950 zrealizował wydanie specjalne PKF Wyścig Pokoju 1950, a w r. 1951 reportaż Wyścig Pokoju 1951. Wspólnie z W. Fehdmerem nakręcił zdjęcia do polsko-enerdowskiego filmu autorstwa J. Ivensa „Wyścig Pokoju 1952 r. Warszawa–Berlin–Praga”, jednego z pierwszych barwnych filmów, zrealizowanych w krajach socjalistycznych. Mimo swej bezpartyjności stosował się do ówczesnych wymogów propagandowych. W r. 1948 nakręcił materiał o przodowniku pracy Michale Krajewskim, bijącym rekord szybkości w kładzeniu cegieł. Wspólnie z Olgierdem Samucewiczem i Henrykiem Makarewiczem przygotował w r. 1949 wydanie specjalne PKF „W walce o pokój – zwyciężymy”, a w r. 1950 we współpracy z kilkoma operatorami reportaż o II Światowym Kongresie Obrońców Pokoju w Warszawie „Pokój zdobędzie świat” (realizacja Ivens i Bossak). Rejestrował budowę Trasy W–Z w Warszawie; zdjęcia (ukończone 22 VII 1949) zostały wykorzystane w filmie dokumentalnym „Szeroka droga”, zrealizowanym przez Konstantego Gordona. Przygotowując sporą ilość materiałów filmowych do cotygodniowych dziesięciominutowych wydań PKF, wiele podróżował po Polsce, ale bywał też w Czechosłowacji, Austrii, na Węgrzech, w Bułgarii i NRD. Operatorem PKF pozostał także po jej przejęciu 1 V 1949 przez Wytwórnię Filmów Dokumentalnych Przedsiębiorstwa Państw. «Film Polski».
Specjalnością S-ego były zdjęcia lotnicze, przedstawione m.in. w obrazie Młodzi na samoloty! (1952); przez długi czas wykonywał je jako jedyny operator w Polsce, posiadając zezwolenie na loty z kamerą w samolotach ponaddźwiękowych. Dokumentował także ćwiczenia wojskowe, m.in. wspólnie z Leonardem Zajączkowskim w filmie „Towarzysze pancerni” (1952, realizacja Stanisław Możdżeński). W l. 1952–5 jako jedyny operator PKF miał pozwolenie na dokumentowanie budowy Pałacu Kultury i Nauki. W r. 1953 zrealizował zdjęcia do reportażu z Kongresu Narodów w Obronie Pokoju w Wiedniu pt. „W obronie pokoju” (realizacja Maksymilian Wrocławski). W r. 1953 został laureatem Zespołowej Nagrody Państw. III st.
Nakręcone m.in. przez S-ego zdjęcia z manifestacji 24 X 1956 z Władysławem Gomułką na Placu Defilad w Warszawie oraz reportaż „Na zasadach równości” (z powrotu 18 XI t.r. delegacji PRL z Moskwy), stanowią ważne świadectwo ówczesnego przełomu politycznego. Podobny charakter miał reportaż z r. 1959 „Wizyta przyjaźni i braterstwa” (zdjęcia wspólnie z Witoldem Jabłońskim, realizacja Wanda Wertenstein) o pobycie polskiej delegacji partyjno-rządowej w ZSRR. Rezultatem podróży m.in. do Chin i Korei Północnej był zrealizowany przez S-ego w r. 1956 film U przyjaciół. W l. sześćdziesiątych nadal kręcił zdjęcia do filmów o tematyce lotniczej, m.in. „Refleks 0,23...” (1966, realizacja Edward Skórzewski) i „Myśliwce” (1968, realizacja Sergiusz Sprudin); w r. 1967 zrealizował ujęcia lotnicze do filmu fabularnego Kazimierza Kutza „Skok”. Filmował z powietrza efektowne szyki lotnicze przedstawiające: orła, romby i liczby XXV oraz 1000. Kręcił też zdjęcia do filmów o tematyce kolejowej, np. „Węzeł śląski” (1965, realizacja Jerzy Jaraczewski). W „Ostatnim po Bogu” (1968, reżyseria Paweł Komorowski) wraz z Jerzym Stawickim, któremu asystował, filmował aktorów we wnętrzach łodzi podwodnych. Razem z innymi operatorami dokumentował wizyty w Polsce zagranicznych przywódców, m.in. Ch. de Gaulle’a (1967), R. Nixona (1972) i L. Breżniewa (1973); fotografował także N. Chruszczowa, D. Eisenhowera, G. Dymitrowa, W. Piecka, W. Ulbrichta, J. Tito i Haile Selasie. Nietypowa w dorobku S-ego była praca przy dokumentalnym filmie biograficznym „Pani Miecia” (1969, realizacja Daniel Bargiełowski) o tournée Mieczysławy Ćwiklińskiej ze sztuką A. Casony „Drzewa umierają stojąc”. Wojenne materiały S-ego (z r. 1945) włączył w r. 1969 Roman Wionczek do pełnometrażowego filmu dokumentalnego „Między wrześniem a majem”. W r. 1971 zagrał S. samego siebie, operatora PKF, w komedii „Motodrama” (reż. Andrzej Konic), a w r. 1972 opowiedział o swej pasji zawodowej w trzyczęściowym dokumencie inscenizowanym „Pan Karol z kamerą” (realizacja Włodzimierz Pomianowski). W l. 1975–6 nakręcił zdjęcia do zrealizowanych przez Jaraczewskiego filmów dokumentujących budowę warszawskiego Dworca Centralnego. Za współpracę z WP został w r. 1975 awansowany do stopnia kapitana. Jego dawne materiały o trójkach murarskich wykorzystał w r. 1976 Andrzej Wajda w „Człowieku z marmuru”. S. nakręcił zdjęcia do ok. 3 tys. tematów PKF i 100 filmów, zwłaszcza o tematyce warszawskiej. Nieraz dla wykonania efektownych zdjęć lekceważył niebezpieczeństwo, narażając zdrowie i życie. Dn. 1 III 1977 przeszedł na emeryturę, ale z PKF nadal współpracował. W r. 1980 w serialu „Dom” (reż. Jan Łomnicki) ponownie zagrał samego siebie w odcinkach: „Ponad 200 czwartków” i „Nosić swoją skórę”. Zmarł 9 VI 1995 w Warszawie, został pochowany na warszawskim Komunalnym Cmentarzu Północnym w Wólce Węglowej. Był odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1975) oraz Złotym (1954) i Srebrnym Krzyżami Zasługi.
W zawartym w r. 1940 małżeństwie z Joanną, z domu Pluta (ur. 1908), zatrudnioną po wojnie jako biuralistka w Filmowej Agencji Wydawniczej w Warszawie, miał S. syna Jerzego (ur. 1942), w r. 1968 absolwenta Wydz. Operatorskiego Wszechzwiązkowego Państw. Inst. Kinematografii w Moskwie, następnie operatora w Telewizji Polskiej we Wrocławiu.
Enc. Warszawy (1994), (fot.); – Cieśliński M., Piękniej niż w życiu. Polska Kronika Filmowa 1944–1994, W. 2006 (fot.); Historia filmu polskiego, Red. J. Toeplitz, W. 1974–80 III–IV; Nowak K. J., Polska Kronika Filmowa, w: Encyklopedia kultury polskiej XX w. Film, kinematografia, W. 1994; Ozimek S., Film polski w wojennej potrzebie, W. 1974; Zajiček E., Poza ekranem. Polska kinematografia w latach 1896–2005, W. 2009; – Bełtowska L., Szczeciński, Estreicher i Ołtarz Mariacki, „Alma Mater” 2009 nr 120–121 (fot.); – Wywiady z S-m: „Ekran” 1979 nr 9, „Film” 1956 nr 5 (fot.), nr 12 (fot.), 1964 nr 49, 1967 nr 34, „Kamera” 1961 nr 5 (fot.), „Magazyn Filmowy” 1968 nr 6 (fot.), „Przegl. Sportowy” 1975 nr 228 (fot.), „Trybuna Ludu” 1975 nr 13, „Żołnierz Wolności” 1973 nr 279 (fot.) „Życie Warszawy” 1973 nr 306–307; – Nekrologi: „Gaz. Wyborcza” 1995 nr 59, 60, 64, „Kino” 1995 nr 7–8, „Kwart. Filmowy” 1996 nr 14, „Przekrój” 1995 nr 27, „Trybuna” 1995 nr 144 (fot.), „Więź” 1995 nr 8 s. 208, „Życie Warszawy” 1995 nr 165–166 (fot.); – Arch. Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w W.: Teczka personalna S-ego, nr 56; – Informacje syna, Jerzego Berenta-Szczecińskiego z Wr.
Marek Kosma Cieśliński